ابوعبدالله محمد نعمان حارثی عکبری مشهور به شیخ مفید در یازدهم سال 336 هجری قمری تقریبا هفت سال بعد از غیبت کبری در سویقه ابن بصری از توابع عکبری شمال شهر بغداد چشم به جهان گشود و در دامان پدر و مادری عاشق و دلباخته مکتب اهل بیت عصمت و طهارت پرورش یافت . مفید در کودکی به همراه پدر به بغداد آمد و فراگیری علوم اسلامی را نزد دانشمندان بزرگ آن زمان آغاز کرد تا اینکه خود از بزرگترین عالمان و متفکران تاریخ اسلام شد ایشان با 5 واسطه به سعید بن جبیر می رسد که از شاگردان و پیروان امام چهارم حضرت علی بن الحسین علیه السلام بوده او نخستین کسی است که در علم تفسیر کتاب نوشته است او بدست حجاج بن یوسف ثقفی شهید شد به علت عقیده به تشیّع.
شیخ مفید نیز همانند جدّ خود در جهاد و کوشش برای حق و روشن کردن حقیقت به مقامی رسید که در رواج دین خدا از هیچ چیز پروا نداشت . زندگی او آکنده بود از علم و عمل و کوشش و تلاش و بهره گرفتن و بهره رساندن تا آنجا که همه ی فضیلتها در او جمع شد. بیشتر زندگیش در ترویج مذهب و دفاع از حق و مبارزه علمی با مخالفان گذاشت . او با فرقه هایی مانند معتزله، مرحبه ، اشاعره ، خوارج ، زیدیه و واقفیه و... مبارزه علمی می نمود. شاگردان بزرگی از جمله سید مرتضی علم الهدی ، سید رضی شیخ الطائفه طوسی و ... تربیت نمود.
لقب مفید نیز حضرت بقیة الله ارواحنا فداه به او عنایت فرمودند و حقاً او برای شیعیان و دیگران مفید بود . از ویژگیهای شیخ مفید رحمة الله علیه مقامات روحی و معنوی او بوده او با پاک کردن باطن خود از تیرگیها و ظلمتها و خلاصه از رذائل روحی قلب و روح خود را آماده برای کسب اسرار و معارف الهی نمود . در سال 393 ق بدست بهاء الدوله دیلمی تبعید گردید . شیخ مفید در اثر تبعیدها و گرفتاریها استقامت و صبر را از دست نداد تا جایی که نام او پرآوازه شد. تألیفات آن مرد بزرگ به 200 جلد می رسد که نیمی از آنها در تبیین عقائد حقه و امامت و ولایت می باشد و چون عاشق و شیدای امام زمانش حضرت بقیة الله ارواحنا فداه بود کتب و رسائل متعددی راجع به آن حضرت به رشته تحریر در آوردند مانند کتاب الغیبه – منحصر فی الغیبه جواب الفارقین فی الغیبه و ...
سال وفات ایشان 413 ه ق می باشد . رحلت او چنان در بغداد تأثیر گذاشت که نوشته اند بغداد چنین روزی را به خود ندیده بود و مخالف و موافق در فقدان آن عالم ربانی اشک می ریختند . پیکر مطهرش در خانه اش واقع در باب الریاح به خاک سپردند و پس از سالها پیکر مطهرش را خارج نموده و در جوار بارگاه حضرت امام جواد علیه السلام کنار قبر استادش ابن قولویه قمی رحمة الله دفن کردند.
حضرت بقیة الله ارواحنا فداه به پاس این زحمات از ایشان تجلیل نموده و مفتخر به نامه ها و توفیقاتی کردند چنانچه که در فرازی از آن توقیعات می فرمایند: نامه ای به برادر با ایمان و دوست رشید ما ابو عبدالله محمد بن نعمانی – شیخ مفید که خداوند عزت وی را مستدام بدارد. بعد در قسمتی دیگر از نامه می فرمایند: از آنجا که در راه یاری حق و بیان سخنان و نصایح ما صادقانه کوشیدی خداوند این افتخار را به شما ارزانی داشته و به ما اجازه فرموده است که با شما مکاتبه کنیم.

خداوند او را با موالیاش محشور فرماید.

بر خلاف آنان که پنداشته اند انتظار ظهور یعنی دست روی دست گذاشتن و از حرکتهای اصلاحی جامعه کنار رفتن و فقط " گلیم " خود را از آب بیرون بردن ، و به جریانات اسلام دینی و اجتماعی بی تفاوت ماندن ، هرگز چنین پنداری درست نیست . بر عکس ، انتظار یعنی در طلب عدالت و آزادگی و آزادی فعالیت کردن و در نپذیرفتن ظلم و باطل و بردگی و ذلت و خواری ، مقاومت کردن و در برابر هر ناحقی و ستمی و ستمگری ایستادن است .
" مجاهدات خستگی ناپذیر و " فوران های خونین شیعه " در طول تاریخ ، گواه این است که در مکتب ، هیچ سازشی و سستی راه ندارد . شیعه در حوزه " انتظار " یعنی ، انتظار غلبه حق بر باطل ، و غلبه داد بر بیداد ، و غلبه علم بر جهل ، و غلبه تقوا بر گناه ، همواره آمادگی خود را برای مشارکت در نهضتهای پاک و مقدس تجدید می نماید ، و با یاد تاریخ سراسر خون و حماسه سربازان فداکار تشیع ، مشعل خونین
مبارزات عظیم را بر سر دست حمل می کند " .